ÖLÜMÜNÜN YÜZÜNCÜ YILINDA LENİN
Sovyet Sosyalist Devrimin önderi Lenini yüz yıl önce, 1924’te öldü. Uğruna büyük savaşım verdiği sistem bugün yok oldu. Buna karşın ne söylenebilir? İlle de bir şeyler söylenecekse, Lenin’i Lenin yapan karakteri doğru kavramak gerekir. Bu kavrayış için üç kitap önereceğim.
Birinci kitap, Materyalizm ve Ampiriyokritizm. İnsancıl’da okunan bu kitap bilgi kuramı üstüne yazılmış felsefi bir yapıttır.
Bilgi kuramı dendikte felsefe tarihinde idealist ve materyalist bilgi kuramları çarpışır. Lenin, iki bin yıl yıl süren bu tartışmayı, diyalektik-materyalist bilgi kuramıyla sonlandırır.
İkinci kitap, Felsefe Defterleri… Bu kitapla ilgili önsözde şöyle denir, “Değer biçilemez zenginlikte bir kitaptır bu kitap, gerek teorik gerekse politik bakımdan sınırsız önem taşır. Lenin bu yapıtta maddeci diyalektik sorunlarını ön plana alarak, diyalektik ve tarihsel maddeciliği incelemektedir. (…) Bu yapıttaki parça ve gözlemlerinde Lenin diyalektiği, nesnel dünyanın gelişiminin ve bilgisinin en genel yasalarının bilimi olarak tanımlamaktadır. Diyalektiğin, mantığın ve bilgi teorisinin özdeşliği hakkında tezi, sonsuz önem taşır.”(1)
Lenin’in okuduklarına baktıkta, yalnızca siyasal savaşım vermedi. Felsefi alanda da yazınsal alanda da savaşım verdi.
Çok kişi yazarın siyasal görüşlerine bakarak değerlendirir yazarı. Bu son derece yanlıştır. Lenin bu yanlışa düşmedi… Düşmezdi de, çünkü felsefi birikimi vardı Lenin’in.
Size vereceğim üçüncü kitap, Sanat ve Edebiyat(2). Bu kitap Lenin’in yazınsal ürünlerini, eleştirilerini bulacaksınız.
Rusya’da üç ünlü gerçekçi eleştirmen yaşamıştır.
Belinski… Dobrolyubov…Çernişevski… Lenin bu üç eleştirmeni de okumuştur. Sözgelimi Çernişevski için şunları söyler: “Çernişevksi feodal ve bürokratik temellere dayanan Rus devletinin köylüleri kurtarmayı, yani derebeyleri devirmeyi beceremeyeceğini (…) anlamıştı”(Lenin age 17)
Lenin, “Leon Tolstoy: Rus Devriminin Aynası” adlı yazıda şöyle der, “Devrimi anlamadığı ve sırt çevirdiği çok açık olan büyük bir yazarın adını devrime karıştırmak ilk bakışta olağandışı ve yapmacık gelebilir. Çünkü bir olguyu eksiksizce yansıtmayan bir şeye, doğal olarak, bu olgunun aynası denemez. Ancak devrimimiz son derece karmaşık bir olaydır, bu devrimi gerçekleştirenlerve buna ilk katılanlar arasında olup biteni anlamadıkları çok açık olan ve olayların akışının kendilerine yüklediği gerçek tarihsel görevlere sırt çeviren toplumsal unsurlar çoktur ve biz gerçekten büyük bir sanatçı karşısında bulunuyorsak, bu onun devrimin başlıca görünümlerinden hiç olmazsa bir kaçı eserlerindeyansıtmış olmasından ileri gelmektedir.”(Lenin Y-32)
Tolstoy neyi gösterdi yapıtlarında? Çok kişinin göremediğini Lenin gördü, söyledi: “Tolstoy yazılarında ortaya o kadar çok geniş sorunu atmasını bilmiş, bir sanatçı güce erişmesini öylesine becermiştir ki, eserleri dünya edebiyatının başeserleri arasında yer almıştır. Toprak köleliliği yandaşlarınca ezilen ülkelerden birindeki devrime hazırlanma dönemi, Tolstoy’un dahiyane yansıtmaları sayesinde, tüm insanlığın sanat gelişmesinde ileri doğru atılmış bir adım olarak değerlendirilmiştir.” (Lenin, age Y-57)
Bütün bunlardan sonra Lenin’i Lenin yapan karakteristik izlek; bilgi ve felsefi birikime dayanan maddeci nesnel bakıştır diyorum.
1.V.İ. Lenin, Felsefe Defterleri, çev. Attila Tokatlı, Minör Yayınları, İstanbul 2013 y-6
2. V.İ. Lenin, Sanat ve Edebiyat, çev. Bülent Arıbaş, Payel Yayınları, İstanbul 1976
www.tele1.com.tr’den alınmıştır.