ZAMANI AŞAN KELİMELER…

William Shakespeare, “Hamlet” adlı eserinde, “Kelimeler, kelimeler, kelimeler!” diye bir ifade geçer ki bununla kelimelerin, söylemin sürükleyici gücü de vurgulanmış olur. İngiliz dilinin belagat ustası olan bu deha, insan ruhunun derin koridorlarını, sorunlarını, sınırlarını ve onun anlaşılmaz doğasını, çok boyutlu tutku hallerini en iyi şekilde analiz edip, bu durumları bugün birçok bilimsel disiplinin yararlandığı şekilde eserlerinde yansıtmayı başarır.

Oxford Sözlüğü ise İngiliz dili açısından en prestijli bir yayın organıdır. Bu sözlük her yıl popüler olan “Yılın Uluslararası Kelimesi”ni seçmektedir. Bu anlamda, bu sözlük tarafından 2016 yılı için “hakikat sonrası” (post-truth) kelimesi seçilmiştir. “Hakikat sonrası” dönemi, insanın muhakemesini felce uğratacak manipülasyonlarla, özellikle büyük politik illüzyonlarla objektif gerçeklik ve olgulardan kopararak, insanın marazi ölçülerde duygu, his ve kişisel kanaatlere esir hale getirilmesini ifade etmektedir. Trump’ın ABD’de ilk başkan seçilmesi, hakikat sonrası dönemin “miladı” denilebilir. Trump’ın şu anki ikinci dönemini ise “hakikat sonrası”nın “altın çağı” olarak düşünmek mümkündür.

Dünya’da, bu dönemde şaşkınlıkla izlenen politikacı profilleri ortaya çıktığı gibi, profilsiz politikacılar da muktedir olmuştur. Arjantin’de ikinci turu 19 Kasım 2023’te yapılan son seçimlerde elinde salladığı elektrikli testereyle mitinglerde boy gösteren ve Marvel Comics’in kurgusal çizgi roman kahramanı Wolverine’e benzetilen Javier Milei’nin kazanması ve benzer otokratların ve doktrinsiz politik liderlerin yönetime gelmesi “hakikat sonrası” döneminin iklimi içinde düşünmek mümkündür.

2017 yılının uluslararası kelimesi ise “gençlik depremi, sarsıntısı” (youthquake) olmuştur. Bunun gerekçesi ise şöyle açıklanmıştır: “Genç insanların eylemlerinden veya yarattığı etkiden kaynaklanan önemli kültürel, siyasi ya da sosyal değişim.” Mesele şu ki, gençlerin etki gücünün dünyanın çeşitli yerlerinde siyasi ve toplumsal olaylarda bir takım absürt dogma ve sınırları aşıp özellikle küresel iletişimde ve “politik uyanış”ta etkili olması bu seçimde belirleyici olmuştur.

2018 yılının uluslararası kelimesine gelince, toksik-zehirli (toxic) kelimesi seçilmiştir. Bu seçimin gerekçesi ise şöyle ifade edilmiştir. Bu kelimenin “her durum, konu ve olayda” sık kullanılması. Bu yaygın benzetme-metafor, kimyasal toksinlerden, politik, sosyolojik, kültürel alanlara kadar yaygın şekilde sık sık kullanıla gelmiştir. Bugüne bakıldığında en ciddi sorun, meşruiyet sorunu yaşayan politik liderliklerin bencil, değer bilmez ve marazi ruh hallerini yansıtan toksik birikim olsa gerek.

2019 yılı için Oxford Sözlüğü, “iklim krizi” anlamına gelen (Climate Emergency) kelimesini seçmiştir. Sözlük, “iklim krizi”ni: “İklim değişikliğinin sebep olacağı geri döndürülemez hasarı durdurmak veya azaltmak için acil bir şekilde harekete geçilmesi gereken durum” şeklinde tanımlamıştır.

Oxford Sözlüğü, 2021 için seçilen “Yılın Uluslararası Kelimesi” “aşı”nın kısaltılmış bir çeşidi olan “vax” kelimesi olmuştur. Sözlüğün yayın evi, konuyla ilgili olarak o yılın “ruh halini veya meşguliyetlerini”ni yansıttığı için bu kelimeyi seçtiklerini ifade ederek eklemiştir: “Vax kelimesi 2021’de İngilizce’nin kan dolaşımına diğer tüm kelimelerden daha fazla enjekte edildi” denilmiştir.

Sözlük, 2022 yılı için “Goblin modu” ifadesini içeren kelimeyi seçmiş ve nedenini şu şekilde ifade etmiştir: “Genellikle toplumsal normları veya beklentileri reddeden, özür dilemeyen, tembel, özensiz veya açgözlü bir davranış türü” denilmiş. Bu boyuttan bakıldığında, sosyal yaşam başta olmak üzere, siyaset zümresinde böyle fail fazlasıyla bulmak mümkün olmakta.

Ve son olarak Oxford Sözlüğü 2023 yılının popüler kelimesini karizma kelimesinden üretilmiş olan “rizz” seçilmiş “stil, çekicilik veya cazibe”yi ifade ettiği vurgulanmış.

Ve karizma ise insanda var olduğu düşünülen, adeta doğa üstü nitelikleri akla getiren çekim gücü olarak düşünülebilir. Bu anlamda tarihsel ve güncel olarak siyaset, toplum, kültür dünyasında, transformatif karizmatik vizyoner liderler bu büyüleyici güçten fazlasıyla yararlanmışlardır.

Ve karizmatik vizyoner liderlerin en yakın “diyar, dünyası ve aura”sında bu özeliklere sahip nitelikte birçok insan görmekte mümkün olmuştur… Toplumsal, politik ve kültürel yaşamda, alışılmışın dışına çıkan durum ve farklılıkların bu tarz kelimelerin gücü ile ifade edilmesi ve bu kavramlarla düşülmesi yaşamın anlamlandırılması açısından insanlık için büyük bir kazanım olsa gerek.