MİT, Troçki’nin Büyükada’daki sürgün yıllarında Sovyet istihbaratınca izlendiğine dair bir rapor yayımladı. Belgede, MAH’a yapılan bildirimler ve Sovyet ajanlarının faaliyetleri yer aldı.

SOVYETLER BİRLİĞİ'NİN TAKİBİ BELGELENDİ

Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), Bolşevik siyasetçi Lev Troçki’nin Türkiye’deki sürgün döneminde Sovyet istihbaratı tarafından izlendiğine dair bir rapor paylaştı. MİT’in internet sitesinde “Özel Koleksiyon” başlığı altında yayımlanan belge, Troçki’nin 1929-1933 yılları arasında Büyükada’da yaşadığı sürede Sovyetler Birliği İstihbaratı’nın hareketlerini takip ettiğini ortaya koydu.

Rapor, dönemin Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) İstanbul Bölge Amiri Aziz Hüdai Bey’in imzasını taşıyor. 16 Ocak 1932 tarihli belgede, Sovyet ajanlarının Troçki’yi gözetlemek için yerel bağlantılar kurduğu belirtiliyor.

SOVYET AJANLARI TÜRKİYE'DE ORGANİZE OLDU

Rapor, Sovyet istihbaratının Türkiye’deki yerel ajanları aracılığıyla Troçki’yi yakından izlediğini ortaya koyuyor. Belgede, MAH adına çalışan Ermenice tercümanın, Sovyet ajanı olarak rapor edilen Davranof ile temasa geçtiği belirtiliyor. Davranof’un, “Troçki’yi yakından takip etmek istiyoruz. Yanına kimler geliyor, nerelere gidiyor, kimlerle görüşüyor, evinde nelerle meşgul oluyor?” şeklinde taleplerde bulunduğu ifade ediliyor.

A A 20250223 37143033 37143026 M I T T R O C K I N I N S U R G U N S I R A S I N D A S O V Y E T I S T I H B A R A T I N C A I Z L E N M E S I N E I L I S K I N R A P O R U P A Y L A S T I

Raporda, MAH’a çalışan ajanın bu teklifi kabul ettiği ve Sovyet ajanlarının yöntemlerini anlamak için süreci sürdürdüğü aktarılıyor. Davranof’un, Troçki’yi izleyen muhafızlardan hangisinin Sovyetler tarafından kazanıldığını sorguladığı belirtiliyor. MAH ajanının bu soruya doğrudan yanıt vermediği, ancak “talimat gereği” bir isim ve bağlantı sunmayı kabul ettiği yazıyor.

İNGİLTERE VE FRANSA'DAN ZİYARETÇİLER

Rapor, Sovyet ajanlarının Troçki’ye yönelik ilgisinin yalnızca yerel bağlantılarla sınırlı kalmadığını gösteriyor. Belgede, İngiltere’den gelen Osias Rosenzweig ve Fransız Raymond Mouliniere isimli iki kişinin Troçki’yi ziyaret ettiği bilgisi yer alıyor.

Raporda, Rosenzweig’in İngiliz doğumlu ancak Alman vatandaşı olduğu ve kendisini müzik öğretmeni olarak tanıttığı belirtiliyor. Mouliniere’in ise hem Türkçe hem de Rumca’yı mükemmel konuştuğu kaydediliyor. MAH yetkilileri, bu kişilerin ziyaret nedenlerinin henüz anlaşılamadığını ifade ediyor.

A A 20250223 37143033 37143027 M I T T R O C K I N I N S U R G U N S I R A S I N D A S O V Y E T I S T I H B A R A T I N C A I Z L E N M E S I N E I L I S K I N R A P O R U P A Y L A S T I

SOVYETLERİN TÜRKİYE'DEKİ AJAN AĞI

Belgede, Sovyet ajanlarının Türkiye’deki faaliyetlerine dair detaylara da yer veriliyor. Rapor, Davranof’un Troçki’yi takip edecek bir bağlantı kurulması için adadaki eski polis memuru Salih Efendi’yi işaret ettiğini ortaya koyuyor. Davranof’un, “Göreceğiniz işin kıymeti nispetinde hem size hem de aracınıza ödeme yapacağız” dediği aktarılıyor.

Ayrıca, Sovyetlerin İstanbul’daki bağlantılarının Yunanistan ile temas kurduğu bilgisi veriliyor. Fındıklı’da kömür deposu sahiplerinden Arşak’ın eşi Arşakuhi’nin, Şahverdiyan aracılığıyla Yunanistan’a davet edildiği belirtiliyor.

A A 20250223 37143033 37143021 M I T T R O C K I N I N S U R G U N S I R A S I N D A S O V Y E T I S T I H B A R A T I N C A I Z L E N M E S I N E I L I S K I N R A P O R U P A Y L A S T I

MAH'IN DEĞERLENDİRMESİ

Rapor, Sovyet ajanlarının Troçki’yi izleme çabalarının Türkiye’de yakından takip edildiğini gösteriyor. MAH yetkilileri, “Davranof’a ajanımız aracılığıyla Troçki’ye dair bazı bilgiler sunacağız. Onun vereceği para ve direktifler, yeni bir Sovyet istihbarat şebekesini açığa çıkarabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.

Söz konusu belge, Sovyetler Birliği’nin 1930’lu yıllarda Türkiye’deki faaliyetlerine dair önemli bir tarihsel kayıt olarak değerlendiriliyor.

Kaynak: AA