AKP ve Batı desteğiyle 13 yıl saldırdıkları Suriye’de 8 Aralık 2024 tarihinde yönetime el koyan silahlı cihatçılara öncülük eden Hey’etu Tahririş Şam’ın(HTŞ) “Ebu Muhammed el-Culani” kod adlı Lideri Ahmed eş-Şara, kendilerinin topladığı Suriye Ulusal Diyalog Konferansı doğrultusunda hazırlanan Anayasa Beyannamesi’ni dün yayınladı.
Beyanname, kesin anayasa kabul edilene kadar ülkenin geçici anayasası olarak kabul edildi.
2. maddesinde “kuvvetler ayrılığına dayalı bir sistemin” kurulacağı ifadesinin yer aldığı Beyanname’nin 3. maddesinde cumhurbaşkanının dininin İslam olduğu ve yasamanın temel kaynağının İslam fıkhı olduğu hükmü yer aldı. Maddede, inanç özgürlüğünü koruma görevi verilen devletin tüm semavi dinlere saygı gösterdiği, mezheplerin statülerini kanunla koruyup gözettiği ve kamu düzenini bozmamak kaydıyla tüm ritüellerini yerine getirme özgürlüğü garantisi verildi.
4. maddede ise Suriye Arap Cumhuriyeti’nin resmi dilinin Arapça olduğu belirtilerek devlete toplumun tüm unsurlarının kültürel çeşitliliğini ve haklarını garanti altına alma görevi verildi.
SINIR DIŞI YASAĞI
Beyannamenin 9. maddesinde ise ordu kurma tekeli devlete verildi. Herhangi bir birey, kurum, kuruluş veya grubun askeri veya yarı askeri oluşumlar, ekipler veya örgütler kurması yasaklandı ve grupların silahlarının devlet elinde toplandığı ifade edildi.
Beyannamenin 10. maddesinde vatandaşların ırk, din, cinsiyet veya soy ayrımı gözetmeksizin hak hak ve ödevler bakımından kanun önünde eşit oldukları hükmü yer aldı.
13. maddede ise vatandaşların ülke içinde serbestçe dolaşabilecekleri, anavatandan sınır dışı edilemeyeceği ve anavatana dönmelerinin engellenemeyeceği hükmüne yer verildi.
SEÇİCİLERİ DE SEÇECEK
Beyannamenin 24. maddesine göre cumhurbaşkanı, Halk Meclisi üyelerini seçmek üzere üst kurul kuracak. Cumhurbaşkanı, “temsilde adalet ve verimliliği sağlamak amacıyla” Halk Meclisi üyelerinin 1/3’ünü seçecek. Halk Meclisi üyelerinin 2/3’ünü ise cumhurbaşkanının atadığı üst kurul seçecek.
25. maddede ise Halk Meclisi üyelerinin meclis üyelerinin 2/3’ünün onayı olmadan görevden alınamayacak. Halk Meclisi’nin görev süresi ise 30 ay(2 buçuk yıl) olarak belirlendi ve bu duruma göre yeni bir seçimin yapılacağı belirtildi.
CUMHURBAŞKANI, BAKANLAR VE MİLLETVEKİLLERİ ALLAH’A YEMİN EDECEK
Beyannamenin 27,33 ve 35 numaraları maddelerine göre cumhurbaşkanı, bakanlar ve Halk Meclisi üyeleri Allah’a yemin edecekler.
36. maddede ise cumhurbaşkanına yürütme ve düzenleyici yönetmelikler, denetim yönetmelikleri ve emirleri çıkarma yetkisi verildi.
Beyannamenin 39. maddesi ise cumhurbaşkanına kanun teklifi verme yetkisi verirken Meclis’in onayladığı kanunlara cumhurbaşkanı onayı şartı getirildi. Cumhurbaşkanı, Meclis’in onayladığı bir kanuna 1 ay içerisinde itiraz edebilecek ve cumhurbaşkanının itiraz ettiği kanun ancak Meclis üyelerinin 2/3’ünün onayıyla geçebilecek. Cumhurbaşkanı, itiraz ettiği kanun Meclis’in 2/3’ünün onayını alması durumunda o kanunu onaylamak durumunda kalacak.
ANAYASA MAHKEMESİNİ TEK BAŞINA ATAYACAK
Beyannamenin 47. maddesi ise Suriye Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşunu düzenliyor. Bu maddeye göre Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanı tarafından atanacak “dürüst, ehliyetli ve deneyimli” 7 üyeden oluşacak.
49. maddede de devlete Devrik Devlet Başkanı Beşar Esad döneminin ve sembollerinin yüceltilmesini, meşrulaştırılmasını veya hafifle alınmasını suç olarak sayma görevi verildi.
Beyannamenin 50. maddesi ise beyannamenin cumhurbaşkanının teklifi üzerine Halk Meclisi’nin 2/3 çoğunluğunun onayıyla değiştirilmesini öngörüyor.
5 YILLIK GEÇİŞ SÜRECİ
Beyannamenin 52. maddesine göre ise “geçiş dönemi” beyannamenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başlamış kabul edilecek. Geçiş süreci, kalıcı anayasanın kabulü ve buna uygun olarak seçimlerin düzenlenmesiyle sona erecek beş yıl olarak kabul edildi.
BU NASIL “EŞİTLİK?”
Beyannamenin 3. maddesinde cumhurbaşkanının dininin İslam olması şartı olmasına rağmen 10. maddede vatandaşların din ayrımı gözetmeksizin kanun önünde eşit olduğu hükmünün yer alması dikkat çekti. Beyanname hükmüne göre bir kişi dini inancı sebebiyle cumhurbaşkanı seçilemeyecekken kanun önünde nasıl bir eşitlik sağlanacağı merak konusu oldu.
TEK ADAM REJİMİ
Beyannamenin bir diğer dikkat çeken noktası ise milletvekillerinin 2/3’ünü seçecek üst kurulu ve milletvekillerinin 1/3’ünü doğrudan seçme yetkisinin cumhurbaşkanına verilmesi.
En yüksek yargı organı olan Anayasa Mahkemesi’nin de bütün üyelerini seçme yetkisinin cumhurbaşkanına verildiği düşünüldüğünde 2. maddede yer alan “kuvvetler ayrılığı” ilkesinin işlevsel olması öngörülmüyor.
