Amerika Birleşik Devletleri(ABD) Başkanı Donald Trump’ın yurt dışındaki ekonomik kaynakları ülkesine döndürme yoluyla ekonomiyi büyütmeye dayalı MAGA(Make America Great Again/Amerika’yı yeniden büyük yap) politikasının dünyadaki etkisi artıyor.
Donald Trump’ın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü(NATO) içerisindeki Avrupa ülkeleriyle zaman zaman sürtüşme yaşamasına ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un liderliğine soyunduğu “Avrupa Müttefikleri” çıkışına neden olan bu sürece Avrupa Merkez Bankası(ECB) da dahil oldu.
ECB’nin internet sitesinde yayımlanan bir analiz, ekonomi politikası belirsizliğinin (EPU) Euro Bölgesi ekonomisi üzerindeki derin ve karmaşık etkilerini ortaya koydu. Artan belirsizlik, şirketlerin yatırım kararlarını geciktirmesine, iş güvenini azaltmasına ve bankaların kredi koşullarını sıkılaştırmasına neden oluyor.
Analiz, özellikle ABD ticaret politikalarından kaynaklanan belirsizliğin bile, mali ve ticari kanallar aracılığıyla Euro Bölgesi'ne yayılarak hem kredi talebini hem de kredi arzını düşürdüğünü gösteriyor. Bu durumun nihai sonucu ise, para politikası faiz indirimlerinin etkinliğinin azalması oluyor.
REKOR BELİRSİZLİK
Brexit, COVID-19 ve Ukrayna'daki savaş gibi küresel olayların tetiklemesiyle, büyük gazetelerdeki politika terimlerinin kullanım sıklığını ölçen Ekonomi Politikası Belirsizlik Endeksi (EPU) son yıllarda rekor seviyelere ulaştı.
Tarihsel olarak yüksek EPU dönemleri finansal piyasa oynaklığıyla (volatilite) aynı zamana denk gelse de, son veriler farklı bir eğilim gösteriyor: Piyasa oynaklığı düşük kalırken, jeopolitik risk ve ABD ticaret politikasına ilişkin belirsizlikler EPU'yu zirveye taşıyor. Bu durum, finansal çalkantı olmadan bile tek başına politika belirsizliğinin borç verme ve yatırımı nasıl aksattığını incelemeyi zorunlu kılıyor.
KREDİLERDE DURGUNLAŞMA
Yapısal bir Bayes Vektör Otoregresyon (VAR) modeli kullanılarak yapılan analiz, ABD'deki parasal, maliye veya ticaret politikası gelişmelerinden kaynaklanan belirsizlikteki ani artışların Euro Bölgesi'ne yayıldığını ve kurumsal kredileri önemli ölçüde etkilediğini gösteriyor:
* Kredi Büyümesinde Yavaşlama: ABD EPU'sunda bir standart sapma şoku, Euro Bölgesi'nde kredi büyümesinde yavaşlamaya yol açıyor. Bu yavaşlama, ilk şoktan yaklaşık iki yıl sonra yaklaşık %0,5 puanla zirve yapıyor. Bankalar, beklenmedik değişiklikler olduğunda giderek daha az kredi verme eğilimine giriyor.
* Volatilite Etkiyi Şiddetlendiriyor: Finansal piyasalardaki oynaklığın yüksek olduğu dönemlerde, EPU'nun olumsuz etkisi daha da şiddetleniyor. Bu artırıcı etkinin kredilerdeki daralmaya yaklaşık %0,3 puan ek katkı sağladığı tahmin ediliyor.
Çalışma, belirsizliğin sadece firmaları değil, bankaların kredi verme davranışını da doğrudan etkilediğini doğruluyor:
* Kredi Arzının Kısıtlanması: Yüksek ABD EPU'su, Euro Bölgesi bankalarının kredi koşullarını sıkılaştırmasına ve kredi arzını azaltmasına neden oluyor. Bu durum, bankaların artan risk algısı ve azalan risk toleransıyla tutarlı.
* Bankaların Bilanço Özellikleri Önemli: Etki, özellikle ABD dolarına daha fazla maruz kalan bankalar ile likiditesi düşük veya takipteki kredi payları yüksek olan kredi kuruluşları için daha güçlü. Düşük likiditeye sahip bankalar için EPU şoku, kredi büyümesini, likiditesi yüksek emsallerine kıyasla yaklaşık %1 puan daha fazla azaltıyor. Bu farklılık iki yıla kadar devam edebiliyor.
PARA POLİTİKASI AKTARIM KANALI ZAYIFLIYOR
Merkez bankaları için en kritik çıkarım, artan EPU'nun para politikası aktarım kanalını zayıflatmasıdır:
* Faiz İndirimleri Etkisizleşiyor: Ekonomi politikası belirsizliğinin arttığı dönemlerde, para politikası faiz indirimlerinin ekonomiyi canlandırmadaki etkinliği önemli ölçüde azalıyor.
* Yatırım Etkisi Düşüşü: Kısa vadeli faiz oranındaki 100 baz puanlık indirimin yatırım üzerindeki etkisi, EPU'nun yüksek olduğu dönemlerde yaklaşık %20 daha düşük oluyor.
Bu durum, merkez bankalarının belirsizliğin yüksek olduğu dönemlerde, amaçlanan etkinin aynısını elde etmek için daha güçlü bir şekilde yanıt vermeleri gerekebileceği anlamına geliyor. Sonuç olarak, politika belirsizliği, kaynağı ABD olsa bile, Euro Bölgesi'ndeki kredi dinamiklerini, iş yatırımlarını ve para politikasının genel etkinliğini ciddi şekilde tehdit ediyor.