"Amerika'yı yeniden müthiş yapma/Make America great again(MAGA)" parolasıyla 20 Ocak 2025 tarihinde görevi devralan Amerika Birleşik Devletleri(ABD) Başkanı Donald Trump'ın 8 Aralık 2024'te üye ülkelerin borçlarını ödemeyip savunma harcamalarını arttırmamaları durumunda ABD'yi Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü'nden(NATO) çıkarmayı düşünebileceğini söylemesiyle başlayan NATO içindeki ABD - Avrupa gerginliği sürüyor.
Gerginliğin yeni sahası Hint-Pasifik Okyanusu.
ÇİN'İ YALNIZLAŞTIRMA
1945-1991 yılları arasında süren Soğuk Savaş'ta karşı cephesinde yer alan fakat siyasal tarihe "Çin - Sovyet ayrılığı" olarak geçen süreç nedeniyle kendi içlerinde anlaşamayan Rusya ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin(ÇHC) 2000'li yıllarla birlikte anlaşma yoluna giderek "Tek kutupluluğa son vermek için" BRICS'i kuracak kadar yakınlaşması Donald Trump'ın önceliğini bu cepheyi dağıtmaya yönlendirmesine neden oldu.
Bu doğrultuda hareket eden Trump, Rusya’yı yanına çekme olmuyorsa tarafsız kılma ve ÇHC ile rekabeti yükseltme stratejisine yöneldi.
RİYAD ANLAŞMASI AVRUPA’YI ENDİŞELENDİ
Trump ayrıca, kendisi o dönem Başkan olsaydı Rusya’nın 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’ya yönelik “Özel Askeri Operasyon”un başlamayacağı görüşündeydi.
Bu strateji doğrultusunda ABD ve Rusya heyetlerinin 18 Şubat 2025 tarihinde Suudi Arabistan’ın Riyad kentinde yaptıkları ikili görüşmeden Ukrayna’da operasyon sonrası yeniden yapılanmanın birlikte kararlaştırılmasına karar verilmesi endişelenen Avrupa ülkelerinin “kendi başlarının çaresine bakma” yoluna gitmesine neden oldu.
ZELENSKI FIRSAT VERDİ
Donald Trump, kendisinden önceki Başkan Joe Biden’ın ABD’yi gereksiz bir savaşa ve masrafa soktuğu görüşündeydi. Trump hem “Savaşları bitiren başkan” olma vaadini yerine getirmek hem de Joe Biden’ın ülkesini soktuğu “gereksiz masrafı” karşılamak için maden anlaşmasını imzalamak üzere Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yi Beyaz Saray’a davet etti.
Volodimir Zelenski ise Riyad’daki görüşmeye davet edilmemelerine tepkiliydi. Zelenski’nin 28 Şubat 2025 tarihinde canlı yayınlanan anlaşma törenini silah desteği talebini yinelemek için fırsat olarak kullanmak istemesi ise Donald Trump’ı çok sinirlendirecek ve Volodimir Zelenski’nin Beyaz Saray’dan kovulmasına neden olacaktı.
Avrupa ise Zelenski’nin bu hüsranını fırsata çevirme niyetindeydi.
“AVRUPA MÜTTEFİKLERİ” HAMLESİ
Ukrayna meselesini ABD’ye karşı “rüşdünü ispatlama” fırsatı olarak gören Avrupa ülkeleri arasında bir dizi toplantılar gerçekleştirildi ve Ukrayna’ya destek beyanları peş peşe geldi.
2010 – 2014 yılları arasındaki dönemi Avrupa ülkesi Hollanda’nın Başbakanı olarak geçirdikten sonra 1 Ekim 2024 tarihinde NATO Genel Sekreteri olan Mark Rutte’nin 4 Mart 2025 tarihinde Avrupa Parlamentosu(AP) Başkanı Roberta Metsola ile yaptığı görüşmede harcamaları arttırma ve ortak savunma hedefinden bahsederken “Avrupa Müttefikleri” kavramını kullanması ise olayların seyrini değiştiren bir gelişmeydi.
İngiliz Economist dergisine 8 Kasım 2019 tarihinde yaptığı açıklamada dönemin ABD Başkanı Joe Biden’ın Suriye’den asker çekmesi üzerine “NATO’nun beyin ölümünü” ilan eden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 28 Mart 2025 tarihinde Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn’ı ağırladı. Lübnan Cumhurbaşkanlığı, görüşmenin ana gündeminin ABD’nin kurulduğu 14 Mayıs 1948 tarihinden beri iyi ilişkiler geliştirdiği İsrail’in saldırıları olduğunu, Emmanuel Macron’un da 27 Kasım 2024 tarihinde yürürlüğe giren İsrail ve Lübnan arasındaki ateşkes anlaşmasının uygulanmasını sağlamak için İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Trump ile görüşmeye söz verdiğini açıklamıştı.
Macron’un bu hamlesi hem “Avrupa Müttefikleri”nin ABD karşısında “bağımsız bir aktör” olarak ilk kez “masaya oturma” girişimi hem de Emmanuel Macron’un “ittifakın liderliğine” soyunduğu şeklinde yorumlanmıştı.
TRUMP’IN VERGİ TARİFESİ
Avrupa’nın “elini güçlendirdiği” süreç Donald Trump’ın 2 Nisan 2025 tarihinde “ekonomik bağımsızlık bildirgesi” olarak tanımladığı ek gümrük vergi tarifeleriyle sona erdi.
Trump’ın 27 ülkenin üye olduğu Avrupa Birliği'ne(AB) yüzde 20 gümrük tarifesi uygulama kararının ardından 3 Nisan 2025 tarihinde ise NATO'nun resmi sosyal medya hesabından tüm üyelerin "birliğine" vurgu yapılan bir video yayınlandı. Videoda Avrupa ve Kuzey Amerika'dan 32 milletin ortak hedef doğrultusunda birlikte ve güçlü durduğuna dair ifadeler yer almıştı.
32 üyesinin 23'ü AB üyesi olan ve 30 üyesi Avrupa kıtasında bulunan NATO'nun böyle bir video yayınlaması "Avrupa Müttefikleri" fikrinin yara alması şeklinde yorumlanmıştı.
MACRON’UN 450 MİLYON AVRUPALISI VE RUTTE’NİN JAPONYA ZİYARETİ
Macron ise “Avrupa Müttefikleri” fikrinden vazgeçmemekte ısrarlıydı. Emmanuel Macron 4 Nisan 2025 tarihinde “450 milyon Avrupalı, işte gücümüz bu” yazılı bir görseli “Hep birlikte, tüm sektörlerimizle birlikte kendimizi koruyabileceğiz ve Avrupa'nın yeniden sanayileşmesini hızlandırabileceğiz” mesajıyla ısrarını ifade etti.
Macron’un ısrarı sürerken Mark Rutte’nin dün Japonya’ya resmi ziyarette bulunması dikkat çekmişti. NATO’nun sosyal medya hesabından Japonya, “NATO’nun Hint-Pasifik bölgesindeki ortaklarından biri” olduğu belirtilmiş ve NATO’nun üye olmayan ülkelerden oluşan geniş bir ağ ile hareket ettiği hatırlatılmıştı.
ABD ORDUSU HİNT-PASİFİK GÜCÜNÜ HATIRLATTI
Rutte’nin Japonya’da bulunduğu sırada ABD Savunma Bakanlığı’nın ABD Ordusu Pasifik Hizmet Bileşeni Komutanlığı’nın(USARPAC) ne kadar “güçlü, ölümcül ve eşsiz” olduğunu belirten bir tatbikat fotoğrafını paylaşması dikkat çekti.
Bu paylaşım Mark Rutte’nin Japonya ziyaretinin NATO’daki “Avrupa Müttefikleri” çizgisinin etkisiyle gerçekleştiği, ABD Savunma Bakanlığı’nın Hint-Pasifik paylaşımıyla da bu çizgiye karşı tehditkar bir tutum sergilediği şeklinde yorumlandı.
STRONG. LETHAL. UNMATCHED. @USARPAC trains hard, fights to win, and is always ready to face any challenge. As the dominant land force in the Indo-Pacific, they embody lethality, discipline and the warrior spirit that defines America’s @USArmy. pic.twitter.com/ivCoaLQAzb
— Department of Defense 🇺🇸 (@DeptofDefense) April 8, 2025
